Thở dài, Kiên áp mặt vào tấm kính cửa lạnh ngắt, nặng nề đưa mắt nhìn sâu vào ngoài đêm. Chẳng nhìn thấy gì nhiều lắm. Cây bằng lăng trước nhà ngọn dâng cao lên quá cửa sổ buồng anh, cành lá ướt nhóng nhánh xòe che các ô kính.
Dưới đường, những ngọn đèn khuya sáng
rải thành một rẻo rời rạc nhòa mờ luồn trong lưới mưa đan, chạy xa hút về khoảng
trống của hồ nước ở cuối phố. Bên kia lòng đường bóng đêm lay động theo những
vòm cây tối đen làm hiện lên dập dờn những mái nhà, nhọn và tù. Suốt dọc phố hầu
như không còn một khuôn cửa sáng đèn, không một bóng xe cộ cũng tịnh không một
bóng bộ hành.
💥Mua sách Nỗi buồn chiến tranh tại đây 💥
Vào lúc không giờ này thành phố yên ắng
đến độ tưởng chừng như có thể nghe thấy cả tiếng mây trôi và tưởng chừng như
cõi thực đã lui khỏi thế giới nhường lại cõi trống không cho hằng hà miên man
những ảo giác. Hà Nội của anh mỗi giờ mỗi vẻ khác nhau nhưng Hà Nội nhất vẫn là
Hà Nội giờ khuya, Hà Nội mưa rơi, Hà Nội như chính lúc này đây khi mà các đường
phố trở nên gần như hoang vu ướt át và cô quạnh, lạnh lẽo, da diết buồn.
Hồi xưa, ngủ rừng với tiếng mưa sa
trên vòm lá nhiều tầng không hiểu sao Kiên đặc biệt hay nằm mơ thấy Hà Nội mùa
đông những đêm tối trời, suốt đêm gió thổi, mưa rơi, lá rụng. Bây giờ như để
đáp lời những giấc mơ thùa ấy, khi đêm xuống đứng bên cửa sổ lặng nhìn màn mưa
giăng mờ mặt phố anh thường bất giác mường tượng ra trước mắt cảnh rừng mưa âm
vang mênh mang buồn của những đại ngàn năm xưa vươn qua biển mái nhà nhấp nhô,
tràn lên tiếng rì rầm của phố xá canh khuya, dội tới triền miên như sóng vỗ,
như ký ức xô bờ...
Năm ấy, Kiên nhớ, ở Hà Nội xuất hiện
một mùa xuân giả. Ban ngày nắng hửng trời quang, không gian thoáng đãng êm ả tựa
như đã là trời của tháng tư, tháng năm rồi vậy Các hàng cây trụi lá mùa đông đã
xanh rì lá mới, không còn chút nào vẻ tiêu điều. Trong công viên bừng rộ hoa nở
và các loài chim di trú lại trở về gây tổ dưới những mái nhà. Thế nhưng thời tiết
thì kì thực là còn lâu mới vượt qua nổi khúc quanh tăm tối nhất trên con đường
hầm. Và cứ khoảng xế chiều là da trời lại xám ngăn ngắt. Gió lạnh lùa dọc phố,
mưa phùn lại bắt đầu rơi, lại nỗi nao buồn. Phương đã bỏ ra đi từ đầu mùa đông.
Không có tin tức gì cả, chẳng thư từ
gì hết như thể là nàng đã quyết một đi không trở lại. Cửa giả bên buồng nàng im
lìm khóa trái, có vẻ như sẽ không bao giờ còn mở ra nữa. ấy là lần đầu tiên kể
từ ngày gặp lại nhau sau chiến tranh Phương đã dứt khỏi anh mà đi theo kiểu như
thế, đột ngột, đau đớn và độc địa như thế. Kiên rộc đi. Nhìn vào gương mà giật
mình: tóc tai râu na, hốc mắt, gò má, những nếp nhăn, vẻ suy tàn...
💥Mua sách Nỗi buồn chiến tranh tại đây 💥
Ngay cả giọng nói cũng như lạc khác
đi, như thể lại một lần nữa vỡ giọng, nằng nặng buồn phiền. Cái nhìn của anh
làm nản lòng người. Một cái nhìn chằm chằm mà chẳng nhìn gì cả, trống rỗng, vô
cảm... mà vì sao cơ chứ, diều gì đã xảy ra, duyên do nào?
Bấy giờ, tuồng như chán ngấy nền học
vấn, Kiên thôi không đến lớp nghe giảng nữa, lặng lẽ và vô cớ kết liễu mất của
mình cuộc đời sinh viên suôn sẻ. Sách vở chẳng buồn đụng tới. Báo chí không đọc,
mọi nhẽ đời đều để buông xuôi, sống hoàn toàn là được không hay chớ. Dửng dưng,
Ơ hờ, thu mình trong vỏ, chẳng chơi bời giao du, chẳng thiết tha tâm tình trò
chuyện cùng ai. Và mặc kệ rằng luôn luôn cạn tiền liên miên anh cần rượu. Thuốc
lá đốt không ngừng. Và dù hết sức kém chịu rét, dạo đấy anh bắt đầu ham đi lang
thang trong khuya, rất ít ngủ.
Những giấc ngủ nặng trịch như bị đổ
chì. Trong mơ thi thoảng mới chợt thoáng thấy Phương còn thường thì anh chỉ rặt
mộng thấy những chuyện điên rồ, những điều dễ sợ biến tướng của mềm cô đơn và nỗi
đa sầu. Đôi khi là những ác mộng rợn người, kinh khủng như những liều thuốc độc.
Vô vàn những ám ảnh từ những đời nảo đời nào trong chiến tranh tưởng rằng đã phải
yên ngủ từ lâu như thể được truyền phép ma mà hùa theo nhau thức cả dậy Tâm hồn
mỗi ngày một thêm hoang phế, tranh tối tranh sáng, vật vờ toàn những hồn ma
bóng quỷ.
Vào những đêm xuân giá rét ấy những
cô hồn thân thuộc lên tiếng thì thầm trò chuyện với anh, lên tiếng rên rỉ và thở
dài. Các tử thần xanh tái lỗ chỗ vết đạn cúi xuống như muốn soi bóng vào giấc
ngủ của anh. Đã bao đêm như thế, Kiên choàng tỉnh bắt gặp mình không phải đang ở
trên giường mà vật vã, dụi do dưới sàn nhà nước mắt ướt mặt, run lên vì lạnh,
vì khiếp đảm, vì tê dại trong lòng một mềm thương thân não nùng và vô duyên cớ.
ở ngoài cửa sổ gió bấc rít dài. Mưa vỗ ràn rát trên mái hiên. Hơi ẩm trong
phòng quánh lại. Kiên quờ tay tìm công tắc điện nhưng những đêm ấy thường là cả
đến ngọn đèn cũng không còn tinh lục mà sáng lên nổi.
Anh đã gắng quên Phương, đã cố hết sức.
Chỉ dở là không tài nào quên nổi và dở nhất là vẫn cứ âm thầm mong ngóng. Tất
nhiên, anh biết, tất cả rồi sẽ trôi qua, không có gì có thể là vĩnh cửu trong
thế giới ngày nay, kể cả tình yêu và kể cả nỗi buồn trong lòng một người đã đứng
tuổi rồi như anh. Và anh cũng biết những giằn vặt những khổ sở của mình là nhỏ
bé xiết bao, vô nghĩa nữa, chẳng khác nào tà khói mong manh trong bầu trời cuộc
sống.
Người ta kể rằng, trong mùa xuân năm ấy,
một đêm nọ, từ quán rượu ra Kiên đã dắt theo về phòng một ả "cà phê
xanh" một trong những hồ ly tinh nổi tiếng nhất của suốt rẻo bờ Thuyền
Quang và Bẩy Mẫu. Nhưng suốt đêm anh ả chẳng ngủ nghê, họ bảo thế, không làm
tình, chỉ cùng nhau uống rượu, cùng nhau trong sự hòa hợp đến mê mụ... Đêm ấy lạnh
ngang đêm đại hàn. Kiên đi bộ qua hồ Ha le. Trong bóng tối dưới vòm cây gạo ở
góc hồ, một cặp đang giằng co nhau. Gã đàn ông thình lình rút từ lưng quần ra một
con dao găm lưỡi mỏng, sáng lạnh người. Không đâu hấp tấp nhảy xô vào can thiệp,
Kiên đấm gã nọ lộn úp mặt xuống rãnh cùng, rồi chặn một chiếc xích lô lại, kéo
đại cô gái nhào lên xe với mình và thúc ông xế già phóng tạt đi trước khi cảnh
sát ập tới.
- Anh giai biết em gái là đứa thế nào
không mà dám mời vào vòm?
Khi anh bật đèn trong phòng lên, cô
bé nhoẻn cười dọa. Mới mười chín tuổi là cùng, nhỏ nhắn, ngang tàng nhưng xanh
xao phờ phạc, cô ăn mặc phong phanh và rõ ràng là bị đói.
- Anh giai ra đòn siêu thật. Chưởng ấy
phải mấy ngàn tuy rằng đánh trộm.
Đêm nay coi như anh khỏi phải chi gì
thêm...
Cô không nói nổi hết câu. Dù sao thì
cũng không thể không nhận ra nhau. CÔ tái người đi, vai so lại run rẩy Cũng cả
vì đói và rét quá nữa. Kiên lục chạn. Chỉ còn nửa nồi cơm nguội với chút mỡ.
Anh châm bếp dầu lên, rang cơm. ăn xong, cô bé uống trà, hút tàn một điếu thuốc
rồi lẳng lặng tới bên giường từ từ cởi quần áo, vừa cởi vừa xo ro, cười gượng gạo,
nửa hoang mang nửa như thẹn thùng. Khi cô cúi xuống để lột manh áo lót qua đầu,
mảnh lưng ốm yếu trắng xanh của cô sởn gai ốc và trồi lên từng đốt sống, nom rõ
mồn một, có thể đếm được. Liếc Kiên một cách e lệ, cười cười một cách nhợt nhạt
và nhút nhát, cô bé ruồi mình vào chăn bông, miệng thốt rên trong khoái cảm ấm
áp đê mê thư giãn.
Đoạn cô thiếp đi. Khi chợt mở mắt cô
lạ lùng thấy Kiên vẫn ngồi bên bàn hút thuốc.
- Em hút mấy, anh...!
Kiên châm một điếu đưa cô và ngồi xuống
ở bên giường. Thời gian tích tắc lặng trôi, cả hai cùng im lặng, im lặng chịu dựng
nỗi oái oăm bất hạnh. Kiên chẳng nhớ nổi tên cô và cô, hẳn rằng cũng vậy Mà
cũng chẳng biết nói gì, nói gì cũng chạm đau, cũng khía vào lòng cái nhục nhã,
cái ê chề và báng hổ của tình cảnh này Nhưng ký ức đã dần dần xích họ lại. Ký ức
chung về Vĩnh, người anh trai của cô bé và là người bạn cùng trung đội trinh
sát với Kiên thuở nào, đã nằm lại ở chân đèo Ma Đơ Rắc.
Ký ức về một buổi chiều mùa hè sau
chiến tranh khi Kiên mang một số di vật của Vĩnh đến thăm gia đình cô. Cái xóm
nhỏ ven thành phố nhưng mà đói nghèo thảm hại nổi lên giữa một vùng dở đầm lầy
dở bãi rác. Lũ trẻ ốm o rách rưới. Đàn chó bẩn thỉu chạy rông. Ruồi muỗi chuột
bọ, mùi hôi thối kinh hồn và những ngọn gió cực kỳ tanh tưởi. Dân xóm nửa phần
đi ăn mày, nửa phần chuyên nghiệp bới rác nhặt giấy vụn và chạy đồ ăn cắp. Nhà
của gia đình Vĩnh cũng như mọi nhà khác trong xóm, nhếch nhác, tối tăm, chằng đụp,
vá víu, nhớt nhát.
Cô bé này khi đó mới chừng mười lăm
tuổi nước mắt lưng tròng, thút thít, sụt sịt dỡ các thứ trong chiếc ba lô cóc bẹp
dúm của Vĩnh ra cho bà mẹ mù lòa rờ rẫm vuốt ve. Một bộ quần áo lính tàng nát.
Chiếc mũ tai bèo. Con dao xếp. Cái bát sắt.
Cây sáo trúc đã nứt toác. Cuốn sổ tay
Khi Kiên cáo từ, bà cụ đưa tay khô gầy rờ rờ lên má anh và nói như để an ủi
anh:
- Biết làm sao được hả con... Mọi sự
đều có "duy vật" cả. Em nó không về
nhưng các con về!
- Mẹ, mất ngay trong năm ấy Em cũng bỏ
đi, thôi nghề rác từ năm ấy Mà bây giờ cũng chẳng còn Xóm Rác, chỉ còn bãi
rác...
Cô bé bắt đầu kể, và Kiên cũng bắt đầu
kể. Những kỷ mềm buồn ngắt. Mãi đến tảng sáng thì như giật mình sực nhớ, cô
nàng giở hé chăn ra và kéo kéo tay Kiên, miệng cười yếu ớt Đời ơi là đời!
- Không, - Kiên nói - Đừng...
- Nhưng... Anh đã đánh nhau vì em.
Kiên lắc đầu. Hôm ấy có sẵn bao nhiêu
tiền, Kiên dốc hết cho cô. Anh cộng thêm vào món tiền một bộ năm vé xổ số mới
mua. Cô bé bật cười, hì hì. Anh tiễn cô đi một đoạn phố. Đến bên hồ Thuyền
Quang dừng lại, cô bảo:
- Thôi. Anh lặn đi. Em cũng lặn đây Không
đời nó thấy nó lại chửi anh. Em sẽ nhớ anh mãi. Anh thật buồn cười.
- ừ, Kiên bảo, nắm nhẹ tay cô - Em đi
nhé!
Anh định nói thêm nữa nhưng chẳng biết
nói gì. Chẳng cần phải nhắc đến Vĩnh. CÔ bé rút tay ra và quay đi. Kiên nhìn
theo, khô cằn, già nua, bất lực và tầm thường biết bao cuộc đời anh những năm
tháng này Anh chẳng biết dùng đời anh vào chuyện gì nữa. Việc học hành, sự
thành đạt, đường tiến thân tất tật những gì mà khi từ chiến tranh trở về anh
coi là trong bỗng chốc trở thành bèo bọt cả.
Nhưng một kế sinh nhai tắm tạm anh
cũng chẳng màng. Vẫn sống đấy, tồn tại, vẫn có mặt nhưng sâu xa về mặt tinh thần
thì Kiên đã đầu hàng rồi trước cái không gì cả của cuộc đời và số phận.
Ấy vậy mà chính lúc bấy giờ, trong
mùa xuân đấy, đâu đâu cũng sôi sục bầu không khí hừng hực chủ nghĩa anh hùng và
nhiệt tình ái quốc. Chiến tranh đến nơi rồi, sắp có những bước ngoặt và những đột
biến cho mọi cuộc đời. Những người tưởng rằng biết rõ Kiên đều khuyên anh nên
tái ngũ. Binh nghiệp ở Việt Nam mình là muôn năm, người lính luôn luôn là có
giá, họ bảo thế. ở ngoài phố, trên tàu điện, trên xe buýt, trước các quầy hàng,
trong công sở, trong tiệm cắt tóc và cả những nơi bàn trà, quán nhậu thiên hạ
mê mải với rặt những tin thời sự súng đạn.
Có cảm giác là ngay cả những cặp ôm
nhau bên Hồ Tây trong gió mưa rét mướt cũng không khỏi thủ thỉ sự tình hai biên
giới.
Đêm đêm, trên tàu tốc hành quân lính
không ngừng trẩy qua thành phố. Xe tăng, đại bác nhiều cơ man xếp dọc các toa
sàn, còn trong các toa đen thì đầy nghẹt bộ đội. Từ các cửa toa mùi mồ hôi lính
quen thuộc phả xuống. Mùi của gian khổ, của tuổi trẻ trĩu nặng lửa đạn, đói
rét, sương gió. "Cảnh tượng y hệt mười lăm năm về trước, thuở 64, 65 đầu
thời đánh Mỹ - Những ông thị dân sang trọng tấm tắc. Dĩ nhiên là so với thời đó
bây giờ ta mạnh hơn, hùng tráng và chắc thắng hơn gấp bội lần".
Có lẽ là như thế thật. Kiên cũng chẳng
biết nữa. Anh do dự. Đã đành là đánh nhau thì phải đánh nhau thôi một khi không
còn cách nào khác, nhưng dù sao thì...
Trai đất Việt thực ra không ham chiến
trận lắm đâu như người ta hay đồn, hăng chiến phải nói là mấy ông trí thức tuổi
sồn sồn bụng to chân ngắn. Còn với dânchúng, cơn binh lửa vừa rồi đã đủ đau thấu
tới ngàn năm.
Tuy nhiên nói vậy chứ cũng chẳng biết
là thế nào. Có thể là bởi vì đối với Kiên muôn thuở chỉ có duy nhất một cuộc
chiến tranh kia, một cuộc chiến tranh chẳng những mãi mãi đè nặng, mãi mãi ám ảnh
mà về thực chất nó còn là nguyên nhân của mọi khúc đoạn và nông nỗi của đời
anh, kể cả hạnh phúc, kể cả đau khổ, niềm vui và nỗi buồn, tình yêu và oán hờn.
Với anh ấy là cuộc chiến tranh cuối
cùng. Và dù sao mặc lòng sự nghiệp thiêng liêng đau khổ của người lính chống Mỹ
sống mãi trong tâm hồn Kiên trước tiên là như một lời trăn trối. Kiên hiểu rất
rõ rằng sứ mệnh của cuộc đời anh là đến một ngày nào đấy phải nói lên được nội
dung của lời trăn trối ấy, cho dù bản thân việc nhận thức ra được lời trăn trối
đó chẳng mang lại gì nhiều nhặn cho đời sống hiện tại.
Có thể nói rằng chính trong mùa xuân
năm ấy, khi mà đất nước một lần nữa lại mấp mé bên bờ chiến tranh, Kiên đã trải
qua những ngày bể dâu của tâm hồn mình. Một cái gì đấy vô cùng lớn lao và vô
cùng trọng đại mà anh chưa hoàn toàn hiểu, chưa đủ năng lực dể gỏi đích danh
tên điều ấy lên đã đồng thời a sụp đổ vừa được tái sinh trong toàn bộ con người
anh. Có thể đó là tình yêu, là tin lành, là sự thú nhận chân lý?
Và chính trong mùa xuân chiến tranh ấy,
một đêm giá rét anh đã viết nên thiên truyện đầu tay Kiên nhớ, đêm ấy dưới tầng
một. Trần Sinh, người bạn học của anh và Phương, đang hấp hối. Sau một thời
gian dài nằm viện, Sinh được đưa về nhà để chờ chết. Giờ chết đã điểm rồi: mà
thần chết lại lần chần. Đã hơn hai ngày hôn mê mà người bệnh chưa ngừng thở. Đi
bộ đội sau Kiên nhưng bị thương nên Sinh giải ngũ trước. Thời gian đầu thấy nói
Sinh chẳng có vẻ gì là phế binh. Anh đã định cưới vợ. Nhưng dần dần từ chân
trái lan sang chân phải rồi nửa người Sinh bị liệt.
💥Mua sách Nỗi buồn chiến tranh tại đây 💥
Còn nữa, xem tiếp tại đây
Tác giả: Bảo Ninh (tên thật Hoàng Ấu Phương), là một cựu chiến binh, nhập ngũ năm 17 tuổi (1969) và chiến đấu ở mặt trận Tây Nguyên. Sau chiến tranh, ông tham gia công tác quy tập hài cốt liệt sĩ, một công việc đầy ám ảnh.
Thời Tác phẩm được viết vào năm 1987, trong bối cảnh văn học Việt Nam bước vào giai đoạn Đổi mới, khi các nhà văn bắt đầu có xu hướng nhìn nhận chiến tranh một cách chân thực và đa chiều hơn, thoát khỏi lối mòn lý tưởng hóa.
Ban đầu có tên là "Thân phận của tình yêu".Được xuất bản lần đầu tiên tại Việt Nam vào năm 1990 với tên "Nỗi buồn chiến tranh".
Tác phẩm đã đoạt giải của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1991 (nhưng sau đó giải thưởng bị thu hồi do phản đối). Tác phẩm từng bị cấm phát hành trong nước (khoảng 1993–2005) nhưng vẫn lưu hành không chính thức, sau đó được phép tái bản trở lại.
🗣️ Các ý kiến xung quanh
"Nỗi buồn chiến tranh" là một trong những tác phẩm gây tranh cãi lớn nhất trong văn học Việt Nam đương đại, đồng thời lại được quốc tế đón nhận nồng nhiệt.
1. Ý kiến ủng hộ và đánh giá cao (Trong nước và Quốc tế)
Tính nhân bản và phản chiến sâu sắc: Tác phẩm không tập trung vào chiến công, anh hùng ca, mà đi sâu vào mặt trái, sự hủy diệt của chiến tranh đối với tâm hồn, nhân tính của con người, bất kể phe thắng hay thua.
Vinh danh Quốc tế: Được dịch ra nhiều thứ tiếng và được giới phê bình quốc tế xem là "cuốn tiểu thuyết xúc động nhất về chiến tranh Việt Nam" và "thành tựu lớn nhất của văn học Đổi mới".
2. Ý kiến phản đối và tranh cãi
Phê phán cách nhìn phi anh hùng: Một bộ phận công chúng và phê bình cho rằng tác phẩm đã "hạ thấp tính anh hùng" của quân đội và "nhen nhóm sự lật sử" thông qua việc tập trung quá nhiều vào nỗi buồn, sự tàn khốc, và sự đổ vỡ (như mối tình Kiên - Phương).
"Phủ nhận tính chính nghĩa": Có ý kiến cực đoan suy diễn rằng việc viết về nỗi buồn và mất mát là "phản chiến" và phủ nhận tính chính nghĩa của cuộc kháng chiến chống Mỹ, mặc dù các nhà văn, nhà phê bình khác khẳng định tác phẩm chỉ là cái nhìn trung thực, nhân văn từ góc độ người lính, không phủ nhận chiến công.
0 comments Blogger 0 Facebook
Post a Comment